Festiwal

Podtytułem tematycznym niniejszej edycji festiwalu „Źródliska” jest „Pory roku: lato”. Tańce letniej obrzędowości dorocznej w Polsce i Europie Wschodniej występują wyłącznie przy okazji dwóch obrzędów:

– letniego przesilenia, nazywanego „Sobótką”, „Palinocką”, „Nocą Świętojańską” czy „Kupałą”;
– zakończenia zbioru zboża chlebnego – żyta: „Dożynek”.

Festiwal odbył się w dniach 7-9 sierpnia 2014 roku.

Istotnym elementem koncepcji było odtworzenie jedynego w swoim rodzaju (dożynkowego) czasu historycznego, kiedy to szlachta i plebejusze bawiła się przy wspólnym repertuarze tanecznym. Odbyło się to w 2014 r. na terenie jedynej na Suwalszczyźnie historycznej rezydencji magnackiej – ordynacji Paców w Dowspudzie niedaleko Suwałk. Inscenizacje dożynkowych spotkań hrabiego Ludwika Michała Paca z okolicznymi włościanami ukazały naturalne relacje zawarte w pradawnych pieśniach, tańcach i oracjach, a także różnice kulturowe wynikające z przynależności do różnych stanów społecznych. Element ten jest także promocją postaci hrabiego Paca, przedstawiciela wielkiego rodu szczególnie zasłużonego dla Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Ten Europejczyk urodzony we Francji, rolniczo wykształcony w Anglii, swój patriotyzm przejawiał się nie tylko w bitwach, ale przede wszystkim we wprowadzaniu najnowszych europejskich metod gospodarowania wiejskiego oraz zmian społecznych w swych włościach (m.in. likwidacja w dobrach dowspudzkich pańszczyzny na rzecz oczynszowania chłopów). Promowanie postaci i dokonań ostatniego Paca na Dowspudzie jest szczególnym, dodatkowym efektem „Źródlisk”: odkłamanie naszym gościom ze Wschodu utrwalonego przez sowiecką propagandę wizerunku „pańskiej Polski” i „polskich panów”, którzy wyłącznie uciskali i utrzymywali w ciemnocie ludy Wielkiego Księstwa Litewskiego i krain sąsiedzkich. Wizualnym wzorem odtworzeniowym dla historycznego widowiska dożynkowego był obraz Michała Stachowicza – „Dożynki 1821” (w zbiorach warszawskiego Muzeum Narodowego).

W ramach festiwalu „Źródliska” 2014 zrealizowano:

1. Prezentacje tradycyjnych tańców regionalnych. Uczestniczące zespoły prezentowały 30-40-minutowe oryginalne programy taneczne. Programy te dały uczestnikom możliwość poszukiwania autentycznych wartości w folklorze i muzyce ludowej.

Szczególnym walorem lokalizacji części wydarzeń festiwalowych byłpark dworski w Dowspudzie (dawna rezydencja hrabiego M. Paca). Prezentacje archaicznych tradycji sobótkowych czy kupalnych miały za naturalny kontekst nocną scenerię rzeki przepływającej przez stary las. (Warto przypomnieć, że na terenie Polski północno-wschodniej tylko w okolicach Dowspudy utrzymała się wiejska tradycja tzw. palinocek, czyli całonocnych zabaw wiejskich w noc św. Jana, gdy przyświecano sobie ogniskami bądź płonącą w wiadrze smołą umieszczaną na wysokim słupie).

2. Warsztaty archaicznych tańców obrzędowych i kupalnych. Warsztaty były bezpośrednią ilustracją konferencji 2013 Kierowane były do nauczycieli i instruktorów działających w Suwałkach i na Suwalszczyźnie oraz do młodzieży szkolnej.

3. Żywa wystawa dotycząca dawnych tradycji żniwnych, rekwizytów rękodzielniczych i dawnej sztuki ludowej kręgów kulturowych prezentowanych przez zespoły uczestniczące w festiwalu.

4. Otwarte spotkanie z tańcem – mieszkańców miasta oraz turystów odwiedzających w tym czasie Suwalszczyznę. Spotkanie połączyło elementy zabawy i tańców w sposób, jaki był powszedni jeszcze niedawno na wsi.

Zespoły folklorystyczne odtwarzające doroczne tradycje obrzędowe podczas „Źródlisk 2014”:
1. Zespół ugrofińskiego narodu Mordwińców „OYME” z północnej Rosji- obrzędy żniwne i kupalne;
2. Łotewski zespół folklorystyczny „Artava” z miasta Ogre – obrzędy żniwne i kupalne;
3. Łotewski zespół folklorystyczny „Grodi” z Rygi- obrzędy żniwne i kupalne;
4. Litewski zespół folklorystyczny „Liktuže” z Kowna- obrzędy kupalne;
5. Zespół folklorystyczny mniejszości litewskiej „Gimtinė” z Puńska (północna Suwalszczyzna)- obrzędy żniwne;
6. Zespół folklorystyczny „Pogranicze” z Szypliszk (północna Suwalszczyzna)- obrzędy żniwne;
7. Zespół folklorystyczny mniejszości białoruskiej „Żemerwa” z Bielska Podlaskiego (południowa Białostocczyzna) – obrzędy żniwne;
8. Zespół folklorystyczny mniejszości białoruskiej „Pudlaszanki” z Gorodziska, gmina Narew, powiat Hajnówka (południowo- wschodnia Białostocczyzna) – obrzędy żniwne;
9. Zespół folklorystyczny mniejszości białoruskiej „Malinki” z Malinnik gm. Orla pow. Hajnówka (południowo-wschodnia Białostocczyzna)- obrzędy żniwne.

Komunikat końcowy Komisji Artystycznej VI Międzynarodowego Festiwalu Ludowych Zespołów Tanecznych Źródliska 2014 – kliknij

Zdjęcia z warsztatów, dyskusji seminaryjnych i pokazów obrzędowych Źródlisk 2014:

Obrzędy dożynkowe na polu żyta